25/06/2008: VOORSTEL VAN RESOLUTIE betreffende de invoering van een verbeterd elektronisch stemsysteem

DOC 52 1278/001

BELGISCHE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS

25 juni 2008

VOORSTEL VAN RESOLUTIE

betreffende de invoering van een verbeterd elektronisch stemsysteem

TOELICHTING

DAMES EN HEREN,

België heeft een zeer grote ervaring in de toepassing van het elektronisch uitbrengen van de kiesverrichtingen. De geautomatiseerde stemming werd voor het eerst uitgeprobeerd in twee kieskantons ter gelegenheid van de wetgevende en provinciale verkiezingen van 24 november 1991. Het systeem van de geautomatiseerde stemming werd daarna ingevoerd bij wet van 11 april 1994 die de kiesdistricten, kieskantons of gemeenten de mogelijkheid biedt bij de organisatie van de verkiezingen geautomatiseerde stemsystemen te gebruiken.

De toepassing van geautomatiseerd stemmen zijn velerlei :
 het gebruik van moderne technologieën in het verkiezingsproces ;
 de stemopneming verloopt sneller en betrouwbaarder ;
 een vermindering van het aantal bijzitters ;
 een vermindering van de kosten ;
 het vermijden van ongemakken met té grote stembiljetten die de keizer onmogelijk kan manipuleren (bijvoorbeeld in Brussel) ;
 het verhinderen van het uitbrengen van een ongeldige stem.

Het geautomatiseerd stemmen wordt thans in 201 van de 589 Belgische gemeenten toegepast, of in 62 van de 208 kieskantons.

Nochtans is er een belangrijk verschil vast te stellen tussen de drie regio’s van ons land.

De ervaring van de laatste 15 jaar met het gebruik van elektronische stemsystemen bevestigt de voordelen die het elektronisch stemmen oplevert op het vlak van de snelheid bij het bekendmaken van de resultaten. Ter informatie : het elektronisch stemmen kan een tijdswinst van ongeveer 7u bieden in vergelijking met het stemmen via potlood en papier, en dit wat de bekendmaking van de resultaten betreft.

Door het invoeren van het elektronisch stemmen kon het benodigd aantal bijzitters drastisch worden verminderd. Een terugkeer naar potlood en papier zou inhouden dat er in totaal ongeveer 8.000 bijkomende leden per verkiezing moeten gemobiliseerd worden. Bij 4 gelijktijdige verkiezingen zou het dan in totaal om 32.000 mensen gaan.

Het systeem heeft ook bewezen gebruiksvriendelijk en eenvoudig te zijn.

Een studie van Professor Delwit (ULB) heeft uitgewezen dat het vertrouwen in het elektronisch stemmen groot is. Meer dan 89% van de tijdens deze studie ondervraagde personen spraken zo hun vertrouwen of totale vertrouwen uit in deze stemprocedure, terwijl minder dan 9% een negatief standpunt uitsprak.

We stellen dus vast dat de verwachtingen met betrekking tot het elektronisch stemmen, met uitzondering van de kost, werden ingelost. Het is onbetwistbaar zo dat elektronisch stemmen duurder uitvalt dan stemmen met potlood en papier. De verhoudingen liggen op 4,5 op 1,5 euro per verkiezingsdag per kiezer.

Er moet evenwel opgemerkt worden dat het gebruik van moderne technologieën een bepaalde prijs heeft die moeilijk kan worden vergeleken met het werk van duizenden personen die uren aan één stuk stembiljetten tellen en daarvoor een symbolische vergoeding krijgen. Het voorzien van een betere vergoeding voor de voorzitters en bijzitters van de kiesbureaus (momenteel 15 euro per verkiezingsdag) zou uiteraard de kloof van de kostprijs tussen het elektronisch en het manueel stemmen verkleinen.

Het huidige systeem van geautomatiseerd stemmen heeft dan wel zijn nut bewezen maar dient op haar beurt vernieuwd te worden. De regering heeft er reeds op gewezen dat het onderhouds- en bijstandscontract met de leveranciers moet verlengd worden voor 1 juli 2008 zodat de nodige schikkingen kunnen getroffen worden om deze apparatuur ook in te zetten bij de volgende regionale en Europese verkiezingen van 2009.

Naar de toekomst toe werd door het consortium van universiteiten diverse nieuwe mogelijkheden naar voor gebracht voor een vernieuwing van het geautomatiseerde stemmen. Uiteindelijk werd het « verbeterd papieren stemsysteem » door het consortium aanbevolen. Het principe van het verbeterde papieren stemsysteem
is dat :

 de kiezer zijn stem elektronisch uitbrengt via een stemcomputer met een touchscreen in een stemhokje in een stembureau. Als alternatief kan ook gekozen worden voor een stylus. Na bevestiging van de stem is geen correctie meer mogelijk.
 het resultaat is een papieren stembiljet. Dit stembiljet bevat de uitgebrachte stem van de kiezer in de vorm van een gecodeerde barcode of gecodeerde RFID-chip enerzijds en een door mensen leesbare afdruk anderzijds.
– dit stembiljet wordt nagekeken door de kiezer die daarna zijn stem in een urne deponeert.
– na de stemming worden de urnes leeggemaakt en alle stemmen worden elektronisch gescand.
– het resultaat van de scanning wordt op een geheugendrager (bijvoorbeeld een USB-stick) bewaard en overgebracht naar het totalisatieniveau.
 op het totalisatieniveau worden de stemmen van de stembureaus bij elkaar gevoegd zodat men een deel-resultaat krijgt op lokaal niveau. Dit deelresultaat wordt dan verder overgebracht naar een centrale toepassing om een volledig resultaat te bekomen.

Een barcodestembiljet wordt dichtgeplooid zodat de afdruk afgedekt is en zodat de strook met de barcode zichtbaar blijft.

Een RFID-stembiljet wordt helemaal dichtgeplooid of in een envelop gestoken.

De voordelen van dit systeem zijn dat de kiezer zijn stem kan nakijken. Hij kan aan de hand van de afdruk op zijn stembiljet verifi ëren of deze klopt met de stem die hij heeft aangeduid. Bij twijfel kan er steeds een hertelling uitgevoerd worden door middel van een manuele telling. Het tellen gaat snel aangezien een barcode of een RFIDchip elektronisch kunnen uitgelezen worden.

Om dergelijk systeem ook in de praktijk ingang te laten vinden, heeft de federale regering er reeds op gewezen dat ook hiervoor snel een beslissing dient genomen te worden, zodat bij de volgende verkiezingen reeds een pilootproject zou kunnen georganiseerd worden. Zo moet in elk geval een openbare aanbestedingsprocedure worden uitgeschreven. In de Rijksmiddelenbegroting 2008 werd reeds een bedrag van 2,5 miljoen euro uitgetrokken voor de realisatie van deze openbare aanbesteding. Bij gunstige resultaten zou dit systeem dan ook aan alle kieskantons of gemeenten worden aangeboden voor de toepassing van de daaropvolgende stembusgang.

Gezien tijdens de hoorzittingen in de gezamenlijke commissie voor Binnenlandse Zaken van de Kamer van volksvertegenwoordigers en de Senaat heel wat kritische bedenkingen te horen waren, mogen we ook niet blind zijn voor deze kritiek. Zo uitten verschillende sprekers hun wantrouwen tegenover het geautomatiseerde stemmen zoals onder meer :
 de mogelijkheid tot fraude of manipulatie van de uitgebrachte stem ;
 de onmogelijkheid van de kiezer om de juistheid van zijn stem te controleren op de magneetstrip ;
 de mogelijkheid om het geheim van de stemming te schenden door technologische middelen ;
 de zeer hoge kostprijs van het geautomatiseerd stemmen ;
 de afhankelijkheid van privéfi rma’s en mogelijk misbruik door deze fi rma’s

Het lijkt dan ook aangewezen om de mogelijkheid te voorzien dat kieskantons waarvan de gemeenten gezamenlijk beslissen om geen gebruik te maken van het geautomatiseerd stemmen die in de toekomst nog steeds kunnen beslissen en de stembusgang te laten verlopen gebruik makend van potlood en papier.

Deze mogelijkheid zou worden voorzien voor zowel de komende regionale en Europese verkiezingen van 2009, maar ook bij de vernieuwing van het geautomatiseerd stemmen in toekomstige verkiezingen.

Servais VERHERSTRAETEN (CD&V – N-VA)

Bart TOMMELEIN (Open Vld)

Bruno STEEGEN (Open Vld)

Michel DOOMST (CD&V – N-VA)

Jacqueline GALANT (MR)

Corinne DE PERMENTIER (MR)

VOORSTEL VAN RESOLUTIE

DE KAMER VAN VOLKSVERTEGENWOORDIGERS ;

A) vraagt de regering binnen het principe van de subsidiariteit de nodige maatregelen te nemen om de gemeenten die bij de federale verkiezingen in 2007 het systeem van de geautomatiseerde stemming hebben toegepast dit opnieuw te laten doen bij de regionale en Europese verkiezingen in 2009 indien de stemapparatuur aan de technische voorwaarden voldoet. De gemeenten die beslissen om met potlood en papier te stemmen worden in de mogelijkheid gesteld dit te doen.

B) vraagt de regering tevens om maximale inspanningen te leveren in het kader van de openbare aanbestedingen om een experiment voor een verbeterd elektronisch stemsysteem, waarbij de kiezer een papieren afdruk ter controle van zijn stem ontvangt, of een ander experiment van geautomatiseerde stemming, te organiseren.

C) vraagt de regering, dat rekening houdend met de bevindingen van dit experiment de mogelijkheid van het verbeterd elektronisch stemsysteem of een ander geautomatiseerd systeem kan toegepast worden bij de verkiezingen die volgen op de regionale en Europese verkiezingen van 2009 in de gemeenten die hiervoor opteren. De overige gemeenten zullen met potlood en papier stemmen.

24 juni 2008

Servais VERHERSTRAETEN (CD&V – N-VA)

Bart TOMMELEIN (Open Vld)

Bruno STEEGEN (Open Vld)

Michel DOOMST (CD&V – N-VA)

Jacqueline GALANT (MR)

Corinne DE PERMENTIER (MR)