09/11/2018: Weg met de stemcomputer

Het mandaat van de gemeenteraadsleden loopt stilaan ten einde. Ze werden in 2012 door het volk verkozen. Sommigen althans. Anderen werden door de stemcomputers verkozen. Vlak na de verkiezingen kwam aan het licht dat er een probleem was met het elektronisch stemmen.

Als je de naam van je voorkeurspartij iets te lang op het touchscreen aanraakte, verscheen meteen het tweede scherm met de kandidatenlijst en kreeg de kandidaat die het geluk had net achter het partijlogo te zitten automatisch een voorkeurstem. De kiezers konden die onbedoelde voorkeurstem nadien ongedaan maken. Maar niet iedereen heeft dat gedaan. Daardoor hadden de kandidaten in kwestie een electorale bonus. Niet onbelangrijk, als je weet dat het al dan niet zetelen in de gemeenteraad vaak afhangt van een klein verschil in voorkeurstemmen.

Het probleem werd weggewuifd. Het officiële verslag van het ‘college van deskundigen’ repte er amper over. Het was een eenmalig probleempje. Voor de rest werkt het elektronisch stemmen feilloos.

Behalve dat er twee jaar later opnieuw een probleem was. Nu nog ernstiger. Toen de elektronisch uitgebrachte stemmen op de verkiezingsavond werden ‘getotaliseerd’ bleken in Brussel allerlei anomalieën op te duiken. Na koortsachtig zoekwerk werd duidelijk dat de stemmen van kiezers die hun stem hadden veranderd niet correct werden geregistreerd.

Tijdens de stemprocedure heb je inderdaad de mogelijkheid je te bedenken, naar het vorige scherm terug te keren, en een andere stem uit te brengen. Dat is de gewoonste zaak van de wereld. Gek genoeg bleek de computer daar niet mee overweg te kunnen. Er zat een bug in de software. Als naïeve buitenstaander denk je dan dat de stemcomputers ten overvloede vooraf worden getest om zulke problemen te voorkomen. Niet dus. Ondanks de immense maatschappelijke impact van verkiezingen lijkt men maar wat aan te klungelen.

Ook in 2014 werd het probleem aanvankelijk gerelativeerd. De bug had slechts weinig stembureaus getroffen, zei men. Nog voor men precies wist wat de draagwijdte van het probleem was, werden de resultaten al vrijgegeven. Dat gebeurde onder politieke druk. Pas toen het rapport van het college van deskundigen een kleine maand later verscheen, werd de omvang van het probleem duidelijk. Ook Wallonië en de Duitstalige Gemeenschap waren getroffen. In totaal zijn in 57 stembussen 2.250 uitgebrachte stemmen verloren gegaan. In het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap kan dat een invloed hebben gehad op de zetelverdeling, bleek uit een simulatie. Of de kwestie echt een impact heeft gehad op wie verkozen werd, is nooit onderzocht.

Anne-Emmanuelle Bourgaux, professor publiekrecht aan de ULB, analyseerde het incident in detail. Ze schetst een ontluisterend beeld van de wijze waarop de besluitvorming op de verkiezingsavond verliep. Het probleem is dat de verantwoordelijke instanties niet precies weten hoe het systeem werkt. Ze moeten blindelings voortgaan op de soms tegenstrijdige informatie van een privéfirma. De controle op de kiesverrichtingen wordt daardoor uit handen gegeven.

In een democratie is dat onaanvaardbaar. Vandaag nog meer dan in 2014. We weten nu dat de manipulatie van verkiezingen vanuit het buitenland een reële bedreiging is. Als failed state is België een voor de hand liggend doelwit. Allerlei deskundigen zullen ons opnieuw met grote stelligheid verzekeren dat met elektronisch stemmen niets kan mislopen. Maar wie gelooft die mensen nog ?

Na de vaudeville van 2014 was voor het Waals Parlement de maat vol. Dat besliste in 2015 in alle gemeenten terug te keren naar papier en stempotlood. Vlaanderen daarentegen houdt mordicus vast aan het elektronisch stemmen. Daarmee lijkt het ultieme bewijs geleverd dat de Walen verstandiger zijn dan de Vlamingen. Al zijn er ook verstandige Vlamingen, zoals Hendrik Bogaert van CD&V. Als federaal staatssecretaris tijdens de vorige legislatuur kantte hij zich heftig tegen het elektronisch stemmen. ‘Verkiezingen zijn in een democratie te belangrijk om ze toe te vertrouwen aan computers’, vond hij. Pittig detail : Bogaert was toen bevoegd voor de modernisering en de digitalisering van de overheid. Als zelfs hij de stemcomputers wil dumpen, wie zijn wij dan om hem tegen te spreken ?

Source : De Tijd, 28/08/2018